پل‌خواجو اوج افتخار مهندسی ایران قدیم
دیار نصف جهان با پل‌های تاریخی و بناهای باشکوه‌اش در جهان شهره عام و خاص گشته است، یکی از چشم اندازهای محور زاینده‌رود، پلی است که چشمان هر بیننده را مجذوب نمای چشم‌نواز خود می‌کند آن پل‌خواجو است.
دیار نصف جهان با پل‌های تاریخی و بناهای باشکوهش در جهان شهره عام و خاص گشته است و این نمادها به قدری در جهان محبوب شدند که گاهی ایران را با نام اصفهان و سی و سه پل و نقش‌جهان می‌شناسند.
یکی از چشم اندازهای محور زاینده‌رود، پلی است که چشمان هر بیننده را مجذوب نمای چشم‌نواز خود می‌کند، پل‌خواجو است که در انتهای خیابان کمال اسماعیل و تقاطع خیابان‌های چهار باغ صدر و بلوار فیض بر روی زنده رود جاویدان زده شده است.
شالوده اصلی پل از زمان‌های قبل توسط حسن بیک ترکمان از امرای تیموری بنا شده بود که در زمان صفوی به صورت دو طبقه با 21 چشمه و به عنوان یک شاهکار مهندسی و سدسازی تاریخی ایران بنا شده و نقشه‌ای شبیه به سی و سه پل دارد.
طبقه زیرین این پل، بر شالوده سنگی قرار گرفته و در پایه آن شیارهایی تعبیه شده که با گذاشتن کشوها در آن، آب تا ارتفاع 6 متری بالا آمده و دریاچه‌ای در پشت آن ایجاد می‌کرده است.
یکی از امتیازات این پل، وجود کاشی‌کاری و تزئینات کناره‌های پل و غرفه‌های بالا است که در پیش‌آمدگی وسط پل و اتاق‌ها و ایوان‌های مشرف به رودخانه موجود است و محل اقامت تفریحی شاه عباس دوم بوده است.
خواجو 132 متر طول و 12 متر عرض دارد و از سنگ و آجر و ساروج بنا شده است و وجه تسمیه آن بابا رکن‌الدین است که بر سر راه مقبره او در قدیم ایجاد شده ونیز به علت ایجاد شالوده اولیه در زمان حسن بیک ترکمان به پل حسن آباد و پل‌شاهی نیز معروف بوده و گاهی هم پل شیراز نامیده شده، چرا که مسافران شیراز از آن می‌گذشتند، ولی شهرت هیچ یک به اندازه خواجو نیست.
در وسط پل‌خواجو ساختمانی به نام بیگلر بیگی وجود دارد که در این شاه‌نشین امرا به تماشای مسابقات قایق‌سواری و شنا بر روی زنده‌رود می‌پرداختند.
پل‌جویی بازمانده از قساوت ظل السلطان
پل قدیمی دیگر در مسیر زاینده رود پل جویی است که چند صد قدم بالاتر از الله‌وردی خان قرار دارد و در لهجه اصفهانی، پل‌چوبی گفته می‌شود که چهار متر عرض و حدود 147 متر طول دارد.
وجه تسمیه این پل آن است که چون در دو طرف پل عمارت‌های سلطانی بوده، برای ارتباط آنها این پل ساخته شده و آب را نیز به وسیله جوی سنگی که روی پل کنده بودند به کاخ‌ها می‌رساندند.
در وسط پل، برج شش گوشه‌ای وجود داشت که از هر گوشه‌اش سه چشمه جاری بود و به نقل از سفرنامه یک سیاح خارجی «پل با 14 طاق و یک ریخت و معبری برای بردن آب به قصر هفت دست ساخته شده است».
عمارت‌های زیبای هفت دست و سعادت‌آباد و آئینه‌خانه و کلاه‌فرنگی و نمکدان در اطراف این پل قرار داشته که توسط مسعود میرزا ظل‌السلطان حاکم جبار اصفهان در عهد قاجار تخریب و با خاک یکسان شده است.
همه پل‌های اصفهان در عصر صفوی و دیگر شاهان به هنگام نوروز و جشن آب پاشان، آذین بسته می‌شدند و مراسم باشکوهی با شور و نوا و پای‌کوبی بر روی این پل‌ها برقرار بود.
پل‌جویی همچنین 21 دهنه دارد و در قدیم پس از گذشتن از رودخانه به وسیله جوی آب خود مزارع و باغات جنوب شهر را مشروب می‌کرده است و طاق جناغی این پل که در سال 1065 ه. ق احداث شده دو اتاقک کوچک در وسط پل و آب برهای مثلثی شکل دارد و با سنگ و آجر و گچ و ملات ساروج ساخته شده است.
پل باستانی شهرستان نمونه پل جنگی ایران قدیم
دیگر پل تاریخی اعجاب‌انگیز مسیر زنده‌رود که از نظر قدمت تاریخی از دیگر پل‌ها سر آمد است، پل شهرستان نام دارد که در مسیر خروجی شهر به سمت شرق اصفهان قرار دارد.
این بنا شالوده‌ای از عصر ساسانی دارد که در زمان دیلمیان و سلاجقه و در نهایت صفویه بازسازی شده و 13 چشمه با طاق‌های زیبای هلالی و آب‌برهای نیم‌دایره و دهلیزهای روی پایه با ساختمانی از یک راهدارخانه قدیمی دارد.
پایه و بدنه‌های پل شهرستان از سنگ و ساروج و آجر در اتاق‌ها و خشت در بنای راهدارخانه‌اش به‌کار رفته است و تزئینات خاصی ندارد، همچنین نام دیگر این پل را جی یا گی هم نامیدند که طولش 107 متر و دارای هشت دهانه در بخش فوقانی است.
عمارتی باشکوه در قدیم به نام قصر مغیره در نزدیکی این بنا وجود داشته و از نمونه پل‌های جنگی است که جنگ‌های زیادی با تکیه بر کاربری‌های آن انجام شده است و جایگاه استقرار قشون و توپ‌های جنگی برای دفاع از شهر خارج از برج و بارو‌ها را داشته است که از پل‌های مهم تاریخی ایران باستان به حساب می‌آید.
