پلازای ایستگاه مترو جهاد
خلق هویتی جدید برای ایستگاه مترویی در یکی از شلوغترین تقاطعهای شهر تهران است که در نهایت سادگی چشمگیر و هارمونیک طراحی شده است. این بنای تمام آجری برداشتی درست و هنرمندانه از معماری اصیل ایرانی است که طراحان آن تلاش نموده اند تا در طراحی این میدانگاه (پلازا) امکان برگزاری رویدادهای شهری برای رهگذران وجود داشته باشد.
ناظران، معماران و کارشناسان بسیاری از سراسر دنیا این ساختمان چشم نواز شهری را شایسته تقدیر دانسته اند که حاصل آن خیل عظیم جوایز کسب شده ملی و بین المللی پلازای ایستگاه مترو جهاد است که در ادامه به ان پرداخته شده است. این دقیقاً همان تلاقی معماری و هنر است که می تواند پیکر خمود تقاطعی سرشار از ازدحام و آلودگی های شهری را تبدیل به اثری بدیع ، دیدنی و جذاب نماید.
به روایت بنیاد ریبا این پروژه با بودجه 150 هزار پوندی معادل حدود 11.5 میلیارد تومان در نوامبر سال 2022 تکمیل شد. مساحت داخلی پلازای ایستگاه مترو جهاد تهران حدود ۸۰۰ متر مربع است. حدود ۳۰۰ هزار قطعه آجری که در این پروژه به کار گرفته شده است با استفاده از خاک محلی و با کمک کارگاه های سنتی مناطق روستایی اطراف ساخته شده است.
ورودی ایستگاه مترو جهاد از زبان معمارش
محمد خاوریان می گوید ورودی جدید ایستگاه مترو میدان E-Jahad که در یک تقاطع ترافیکی شلوغ در نزدیکی مرکز تهران قرار دارد، بخشی از یک ابتکار عمل گستردهتر برای «پیادهمحور کردن» شهر پس از دههها توسعه متمرکز بر خودرو است.
او ادامه داد: «به همین دلیل، ما فکر کردیم که نیاز اولیه از یک ورودی ساده به یک فضای رویداد شهری سرپوشیده – یک فضای باز دموکراتیک تغییر کرده است.خاوریان تصریح کرد: استراتژی ما در این پروژه با تعریف سقف با ورود آزاد و بدون مانع برای تعریف فضای زیر آن در تمام طول شبانه روز آغاز شد.
این سقف تعریف فضای زیرین را ایجاد می کند و با توجه به آب و هوای خشن تهران در تابستان و زمستان، مکانی را برای تجمع جوانان و شهروندان سرگردان در سطح شهر فراهم می کند. در شمال شرقی، گوشه سایت با سنگفرش و نیمکت های آجری کم ارتفاع با کاشت تکمیل شده است و فضای انعطاف پذیری را ایجاد می کند که می تواند برای هنرمندان، فروشندگان خیابانی و عموم استفاده شود.
خاستگاه طراحی پلازای ایستگاه مترو جهاد
با وجود تمامی نارسایی ها، تصمیمات و ساخت و سازهای غیراصولی شخصی و شهری در سالهای اخیر، نعمت وجود برخی مدیران کارآمد شهری، عرصه نسبتاً مناسبی را پیش روی طراحان، معماران و مهندسان شهرساز قرار داده است تا بار دیگر روح زندگی و اصالت ملی را در کالبد رنجور شهر تهران بدمند و مجال اندکی آسایش و زیبایی را به شهروندان هدیه دهند.
در شهر تهران نیر با شناسایی 100 مکان با پتانسیل مناسب، به مدیران شهری پیشنهاد شد بر اساس این مکانها، پروژه هایی را را پیشنهاد دهند. در میان جست و جوهایی که درباره پتانسیل های شهری تهران انجام شد، موضوع ورودی مترو جهاد به سبب جانمایی شهری اهمیت زیادی پیدا کرد و مطالعات و نیازسنجی درباره آن را آغاز شد. با توجه به اینکه در این سال ها فضای مترو در ایران یکی از مهم ترین فضاها برای آغاز یک تقابل اجتماعی مهم و تاثیرگذار بین مردم و دولت بوده است، این سوال برای ما مطرح شد.
چرا این فضاها بدون ایده و بدون توجه به کیفیت فضایی، ارتباط با شهر و کیفیت زندگی در شهر تعریف شد؟ وضعیت سابق این سایت مملو از عناصر ناهمگون و امکانات شهری بود و ما سعی کردیم با افزودن فضایی به آنها تعریف جدیدی برای این ورودی ها ارائه کنیم.
معاون فنی و عمرانی شهرداری تهران در خصوص افتتاح و بهرهبرداری از پلازای میدان جهاد گفت: این میدانگاه یا پلازای شهری که در ایستگاه مترو جهاد قرار دارد، به عنوان نخستین ورودی فاخر به یک ایستگاه مترو در تهران شناخته میشود.
در حال حاضر از دستفروشان و کاربران محلی و گروه های دوستانه در این فضاها به عنوان مرکزی برای دور هم جمع شدن استفاده می شود و نوازندگان محلی نیز به نواختن موسیقی غیر مجاز در ایران مشغول هستند.
داستان طراحی پلازای ایستگاه مترو جهاد
پروژه در تقاطع با این اسکلت اصلی شهر تهران و یکی از خیابان های مهم با آثار فرهنگی دوران درخشان شهرسازی است و به این نتیجه رسیدیم که این تقاطع نیاز به ساختمانی شاخص دارد که گفت و گو با شهری سابق داشته باشد. نقاط دیدنی از یک سو سعی کنید از فرم های زیرزمینی به عنوان فرم پایه فضای بالای مترو استفاده کنید و از سوی دیگر این فرم در معماری تاریخی ایران و همچنین در معماری لایه شهری تهران قدیم در بناهای شاخص وجود دارد و دیالوگ ایجاد می کند. با این نشانه های تاریخی در لایه شهر.
انواع مختلفی از ترکیب این طاق را امتحان کردیم و به دلایل اقتصادی استراتژی ساخت پروژه به گونه ای در نظر گرفته شد که هندسه سازه به فرم نهایی تبدیل شود و تنها با پوشاندن آن بتوانیم محصول نهایی را اجرا کنیم با کمترین هزینه مصالح آجر نقش مهمی در شکل گیری شهر تهران داشته است. این ماده برای آب و هوا بسیار مناسب و در برابر آلودگی های تهران مقاوم است و ماندگاری خود را در طول زمان حفظ می کند. با این انتخاب سعی کردیم کارگاه های فراموش شده و نیمه کاره اطراف تهران را فعال کنیم. در این پروژه از 300000 آجر دست ساز از خاک استفاده شده است. این پروژه تلاشی برای بازتعریف ورودیهای مترو تهران و تعریف این ورودیها بهعنوان بستری آزاد و قابل تعریف توسط کاربران برای رویدادهای شهری و تعریف نقاط شهر بهعنوان نقاط ارتباطی برای طرح شهر پیادهمحور تهران بود. این فضا از تمامی جاده ها قابل دسترسی است و یک گره شهری ایجاد می کند که هزارتویی را تداعی می کند.
از آجرهای دستساز برای ساخت قالبهای طاقدار بشکهای استفاده شد که ورودی ایستگاه را میپوشاند و مسیری محفوظ به داخل ایستگاه و یک محل نشیمن پلکانی ایجاد میکند.
معمار پلازای مترو جهاد
معمار اصلی این اثر، محمد خاوریان، تیم طراحی شامل مهرآسا نیکوکار و پرتو هدایتی و مهندس سازه، محمد پناهی بودهاند.
محمد خاوریان (متولد 1362) معمار ایرانی است. وی در سال 1390 از دانشگاه هنر تهران فارغ التحصیل شد و در سال 1392 دفتر خود را با عنوان معماران خاوریان تأسیس کرد. او جوایز معتبری مانند مسابقه بین المللی ایستگاه مترو دانشگاه تبریز (ایران-ایران) را دریافت کرد. تبریز، مسابقه ستاد شیشه قزوین، مسابقه ساختمان اداری ایمپی و جایزه هنر معماری مدرسه جیرفت و چند مسابقه دیگر.
«معماری به عنوان ماتریسی از روایتهای ترکیبی تصور میشود که از آن میتوان واقعیتهای آینده را ساخت»
طرح ایستگاه متروی جهاد ( میدان فاطمی تهران) اثر استودیو معماری کا، برنده جایزه Dezeen Awards 2023 شد.محمد خاوریان تیمی متشکل از هفتاد معمار و طراح ایرانی دارد که در سراسر جهان با یکدیگر همکاری می کنند.
لیست جوایز دریافت شده پلازای ایستگاه مترو جهاد
Riba 2024
Architizer 2023
WAF 2023
Dezeen Awards 2023
مفهوم پلازا
پلازا (به انگلیسی plaza) که در زبان اسپانیایی به معنی «میدان» است، به آن دسته از فضاهای عمومی گفته میشود که در دل شهرها قرار دارند و در واقع، فارغ از ابعاد تجاری، صرفاً کارکردی پاتوقگونه برای شهروندان دارند.
پلازاها عمدتاً محل شکلگیری بخشی از خاطرههای جمعی شهروندان هستند که در پارهای از موارد، این خاطرهها میتوانند شکل سیاسی هم به خود بگیرند.پلازاها، محلی برای جمع شدن شهروندان، قرار ملاقات و گفتگو هستند و به همین دلیل، برای لحظاتی شهروندان را از استرسهای شهری دور میکنند.