قدیمی ترین مسجد قم را بشناسید

استان قم دارای 810 اثر تاریخی است که 302 اثر آن در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است و این آثار در برگیرنده شاهکارهای معماری سنتی بی‌نظیری هستند. در میان این آثار، مساجد قم از ارزش معماری و تاریخی بسیاری برخوردار است.
اهمیت زیارتی شهر قم در درجه اول مربوط به وجود بارگاه مطهر حضرت معصومه(س) و سپس به دلیل مزارهای متعدد علویان در این شهر و نیز مسجد مقدس جمکران است. قم به دلیل وجود این اماکن متبرکه و نیز جایگاهی که در خصوص فضیلت آن در روایات متعدد ذکر شده است، دومین شهر مقدس ایران بعد از مشهد و پایتخت مذهبی ایران نام گرفته است.

مسجد امام حسن عسگری(ع)
به دلیل موقعیت مذهبی و جایگاه ویژه قم در طول تاریخ مساجد زیادی نیز در آن بنا شده است که هر کدام به دلایلی از اعتبار خاصی برخوردارند. از میان مساجد قم مسجد امام حسن عسگری(ع) به عنوان قدیمی ترین مسجد قم از اعتبار و سندیت خاصی برخوردار است.

این مسجد که در نزدیکی حرم مطهر و در ابتدای خیابان آستانه واقع شده بنا به دستور امام حسن عسگری(ع) و به دست وکیل و نماینده آن حضرت در قرن سوم هجری ساخته شده است. این مسجد همواره مورد توجه و عنایت علما و بزرگان بوده و در نوع خود از مساجد منحصر به فرد در دنیای اسلام است. مسجد امام حسن عسگری(ع) دارای سه در ورودی و در حال حاضر دارای شش شبستان است که محل برگزاری نماز، جلسات سخنرانی، درس و اعتکاف است.
در هنگام ورود به مسجد اگر راه ورود خود را از درب بزرگ شرقی انتخاب کنیم به وسیله راهرو کوتاهی به هشتی‌ای می‌رسیم که حد فاصل شبستان کبیر و فیض است، همچنین راه ورود به حیاط و راه پله پشت بام و درب اتاق خادم هم به این جا باز می‌شود و گنبد آجری کوتاهی نیز سقف آن را می‌پوشاند.
در سمت چپ این قسمت، درب کوچک چوبی و قدیمی وجود دارد که شاید کمتر کسی راجع به آن سؤال کند و بخواهد بداند این درب به کجا باز می شود ولی پشت این در قدیمی انبار و سرداب نسبتاً عجیبی است در این سرداب شش جسد از حدود 320 سال پیش وجود داشته که البته تا این زمان تنها فقط اسکلت آن ها باقی مانده است. این جسدها کاملاً مکشوف و در کف سرداب قرار داشت و تنها چند ردیف آجر بین آن ها فاصله بود تا اینکه به دستور یکی از علما روی آن ها پوشانده شد.

مسجد جامع قم
مسجد جامع قم از جمله مساجد دو ایوانی ایران است که شکل مربع مستطیل دارد. این مسجد که پس از مسجد امام حسن عسگری(ع) قدیمی ترین مسجد شهر قم محسوب می‌شود در خیابان آذر واقع است.

اسکلت اصلی گنبدخانه متوازن آن، به نیمه نخست سده ششم هـجری قمری تعلق دارد. به اعتبار متون معتبر، سال احداث بنای کنونی گنبدخانه این مسجد 529 هـجری قمری است؛ این تاریخ تا پیش از تعمیرات دوران فتحعلی شاه درکتیبه های گچبری موجود در بنا به وضوح نمایان بود. مسجد جامع قم دارای قسمت های دیدنی مختلف از جمله ایوان، مقصوره، گوشواره ها، شبستان ها، سردر ورودی، محراب ها، صحن، زیرزمین و گنبدی باشکوه است.
همچنین کتیبه های زیادی در این مسجد وجود دارد که یکی از این کتیبه ها، کتیبه بالای ایوان جنوبی است که نویسنده آن “محمد حسین شیرازی” بوده وآن را در سال 529 هـجری قمری نوشته است. متن این کتیبه، قسمتی از سوره مبارکه نور است که با خطی زیبا با کاشی معرق، منقوش شده است که به دستور مرحوم حضرت آیت الله العظمی بروجردی تجد ید بنا شد. از زیبایی های چشمگیر این مسجد کاشی کاری ها، تزئینات رنگی، گچی و مقرنس های متعدد آن است.

مسجد اعظم قم
مسجد اعظم که به دلیل عظمت و بزرگی، به این نام شهرت یافته در سال 1374 هجری قمری به دستور آیت الله العظمی بروجردی در جبهه غربی حرم مطهر حضرت معصومه(س) و به دست استاد حسین بن محمد معمار معروف به “لرزاده” به سبک سه ایوانی بنا شده است. مجموع مساحت این مسجد تقریبا 12 هزار مترمربع است و از نظر استحکام از بناهای کم نظیر اسلامی است. این مسجد به سبک معماری اسلامی بنا شده که دارای گنبد بسیاری بزرگی به قطر 30 متر و گلدسته های بلندی به ارتفاع 25 متر است.

همچنین یک برج ساعت زنگی بزرگ و زیبا در شمال مسجد قرار دارد که از چهار جهت دیده می شود. این مسجد از نظر تزئینات و کاشی کاری و جلوه های هنر اسلامی از نمونه های بدیع کاشی کاری در قرن اخیر به شمار می رود. مسجد اعظم قم به عنوان چهارده هزارمین اثر ملی تاریخی کشور به ثبت رسیده است. شکوه و زیبایی کاشی های معرق و مقرنس های زیبای این بنا در کنار گنبد عظیم آن توجه هر بازدید کننده ای را به خود جلب می کند.

مسجد مقدس جمکران
مسجد مقدس جمکران که در سال 373 هجری قمری به دستور حضرت مهدی (عج) ساخته شده در شش کیلومتری شهر قم و در دامنه کوه دو برادران قرار دارد. این مسجد همه روزه و به ویژه شب های چهارشنبه پذیرای گروه زیادی از علاقمندان به اهل بیت(ع) از نقاط مختلف ایران و جهان است. مسجد مقدس جمکران در طول قرن ها چندین بار تجدید بنا شده است.
قم دارای مساجد تاریخی و معتبر دیگری از جمله مسجد پنجه علی (مسجد صیئی)، مسجد عشقعلی، مسجد صرم، مسجد جامع کهک، مسجد میدان کهنه، مسجد امام حسن مجتبی(ع) مسجد فاطمیه (مسجد خانم) نیز می باشد.